Doanh nghiệp và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ

Đóng vai trò quan trọng

Ông Lê Ninh Giang – Giám đốc Trung tâm Ứng dụng công nghệ khai thác quyền sở hữu trí tuệ cho biết, việc xây dựng hình ảnh DN gắn với quản trị thương hiệu, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ có vai trò quan trọng trong việc tăng cường lợi thế của DN, nâng cao uy tín và tạo ra giá trị của DN trên thương trường.

Đối với việc duy trì và phát triển DN, quản trị thương hiệu là một trong những yếu tố quan trọng trong việc tăng cường sức hút của DN đối với khách hàng và đối tác, nâng cao uy tín của DN bằng danh tiếng, tạo ra giá trị của chính mình trên thương trường. Quá trình phát triển kinh doanh phải đi kèm với khả năng khuyến khích, thúc đẩy và duy trì đổi mới sáng tạo. Để tối đa hóa giá trị của đổi mới sáng tạo, mỗi nền kinh tế cần tập trung xây dựng hệ thống pháp lý rõ ràng, trong đó ghi nhận đúng mức vai trò của sở hữu trí tuệ.

Theo ông Lê Huy Anh - đại diện Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), lĩnh vực này có vai trò then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Bảo hộ sở hữu trí tuệ, nhất là bảo hộ độc quyền sáng chế chính là cơ chế hợp pháp để tạo ra độc quyền, thông qua đó giúp DN tạo ra lợi thế cạnh tranh, độc quyền công nghệ, độc quyền sản xuất và phân phối, độc quyền giá, độc chiếm thị trường, tăng cường danh tiếng, ngăn ngừa tranh chấp…

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, còn nhiều DN chưa hiểu đúng tầm quan trọng của vấn đề này.

Ở nước ta, cho đến nay, chỉ số ít DN lớn như FPT, Viettel, Viglacera… có bộ phận đăng ký nhãn hiệu ra quốc tế. Còn lại rất nhiều DN, trong đó đa số là DNNVV chưa nghĩ đến việc đăng ký quyền bảo vệ sở hữu trí tuệ hoặc ngại đăng ký.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về kiến thức trong lĩnh vực này, không hiểu thấu đáo về tầm quan trọng của việc bảo hộ sở hữu trí tuệ, dẫn đến thờ ơ với việc đăng ký sở hữu trí tuệ, ông Huy Anh cho biết thêm.

Theo PGS.TS. Nguyễn Quốc Thịnh, Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, hiện nay, số DN hiểu đúng về sở hữu trí tuệ chỉ khoảng 18%. Tỷ lệ DN nhận dạng được các tài sản về sở hữu trí tuệ chỉ khoảng từ 16-18%. Thậm chí, rất nhiều DN chưa liệt kê được tài sản thuộc sở hữu trí tuệ. “Những vấn đề này rất đáng báo động cho công tác bảo vệ thương hiệu, xây dựng hình ảnh của các DN”, ông Thịnh lưu ý.

Thực tế cho thấy, nhiều DN Việt xây dựng được thương hiệu của mình ở thị trường trong nước, song lại “vô danh” ở thị trường quốc tế. Thậm chí, có trường hợp bị DN nước ngoài “cướp” thương hiệu, gây thiệt hại rất lớn. Điển hình như trường hợp chỉ dẫn địa lý Phú Quốc cho nước mắm bị đăng ký làm nhãn hiệu ở nhiều nước; Vinataba mất thương hiệu tại ở nhiều lãnh thổ; hay võng xếp Duy Lợi bị mất sáng chế kiểu dáng công nghiệp ở Nhật Bản…

Bảo hộ để nâng cao uy tín quốc tế

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do, nếu không quan tâm đến vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, DN sẽ tự đánh mất đi nhiều cơ hội phát triển. Đã đến lúc, DN Việt cần có chiến lược đăng ký nhãn hiệu ra quốc tế để bảo vệ thương hiệu của mình cũng như nâng cao uy tín trên thị trường quốc tế.

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, theo đại diện Cục Sở hữu trí tuệ, để có nền sở hữu trí tuệ quốc gia hiện đại, phát triển, hiệu lực, hiệu quả, thể hiện vai trò tích cực trong thương mại và đóng góp tích cực cho sự nghiệp phát triển quốc gia, cần có hệ thống pháp luật minh bạch, khả thi, khả đoán, tạo thuận lợi cho các hoạt động xác lập và thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời, phân định rõ phạm vi bảo hộ của các đối tượng, chống lạm dụng quyền sở hữu trí tuệ, mở đường cho chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo; Hệ thống bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ phải nghiêm minh, đủ sức răn đe, hiệu lực, hiệu quả (thông qua cơ chế hành chính, dân sự, hình sự, trọng tài, hoà giải); Hệ thống các tổ chức trung gian, tư vấn, hỗ trợ có trình độ chuyên môn cao (đối với những vấn đề về sở hữu trí tuệ trong nước và quốc tế).

Chính sách và định hướng hoàn thiện các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ, theo ông Huy Anh là khuyến khích tạo lập, khai thác và phổ biến sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế…; Tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện thủ tục xác lập quyền; Đảm bảo mức độ bảo hộ thỏa đáng và cân bằng trong bảo hộ; Tăng cường hiệu quả hoạt động hỗ trợ xác lập và thực thi quyền; Nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ và thực thi quyền….

Luật sư Lê Quang Vinh - Công ty Luật Bross và cộng sự cho biết, không chú trọng đầu tư thích đáng cho bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, DN Việt sẽ mất cơ hội xuất khẩu và mở rộng thị trường từ các Hiệp định Thương mại tự do như CPTPP, EVFTA, RCEP… Thậm chí DN sẽ phải đối mặt với rủi ro về pháp lý, thiệt hại về tài chính. Để không bị mất thương hiệu và nhãn hiệu của mình, DN cần chủ động rà soát và đăng ký sớm quyền sở hữu trí tuệ ở thị trường nước ngoài. Trong trường hợp phát hiện bị mất quyền sở hữu trí tuệ, DN cần nhanh chóng nghiên cứu thu thập chứng cứ, nộp đơn phản đối, hủy bỏ hoặc đình chỉ hiệu lực quyền sở hữu trí tuệ...

Luật sư Phạm Duy Khương, Công ty Luật SB Law kiến nghị, DN Việt cần có chiến lược đăng ký nhãn hiệu ra quốc tế để bảo vệ thương hiệu của mình cũng như nâng cao uy tín trên thị trường quốc tế. DN nên xem xét các yếu tố cơ bản như: chi phí, thời gian, số lượng, quốc gia đăng ký… Lưu ý, DN cần tìm hiểu kỹ trước khi lựa chọn quốc gia và cách thức đăng ký nhãn hiệu nhằm tiết kiệm về thời gian, chi phí, công sức mà vẫn đảm bảo hiệu quả.

Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho xã hội về sở hữu trí tuệ, đổi mới sáng tạo là hết sức quan trọng, đặc biệt là việc tuyên truyền sâu rộng về vai trò và sự gắn kết giữa đổi mới sáng tạo và sở hữu trí tuệ trong cộng đồng sinh viên và DN khởi nghiệp.